İnternete nasıl bağlanırız hiç merak ettiniz mi? Mail uygulamanıza girip arkadaşınıza veya öğretmeninize bir mail attığınızda bu bilgiler ona nasıl ulaşır? Bu yazımızda internetin çalışma mantığından ve internet protokollerinden bahsedeceğiz.
IP (Internet Protocol)
Internet, birbirine bağlı genel bir ağ olarak birkaç ağın birbiriyle bir şekilde iletişim kurmasıdır. Buradaki bir şekilde, Internet Protokolüdür. A noktasından B noktasına nasıl veri taşınacağını belirler bir çeşit ağlar arası dildir. Bağlantısızdır(connectionless) ve sağlıksızdır(unreliable). Sağlıksız veya güvenilmez olan kısmına yazının ilerleyen kısımlarında tekrar değineceğiz.
Peki IP adresi nedir?
IP adresi bir internet ağına bağlı cihazın özgün kimliğidir. Örneğin; dairelerimizin eşsiz adresleri vardır ve birisi size kargo yollamak istediğinde bu adresi kullanarak size kargosunu ulaştırır. Bilgisayarların da adresleri IP adresleridir, böylelikle bilgisayarlar arası veri kargoları doğru adreslere gönderilebilir. Bir IP adresi onluk tabanda yazılmış 4 adet 8-bitlik küme ile gösterilir. Örnek IP adresi: 140.82.121.3
Burada bir sorun fark ettiniz mi? IP adresleri her bir bilgisayarın 32-bitlik bir eşsiz adresi olacak şekilde tasarlandı, bu da yaklaşık 4 milyar adres demek. Ne yazık ki bu kadar adres 7 milyarlık insan nüfusu ve giderek artan internet kullanımı için yeterli değil. Bu sorunun üstesinden gelmek için mevcut düzende bazı çözümler sunulabilir ancak bunlar geçici çözümler. Gelecekte 32-bitlik adresler yerine 16-baytlık 8 küme ile toplam 128-bitlik adresler kullanacağız. Ve bu yeni yapı IPv6 olarak adlandırılıyor eski yapının adı ise IPv4’dür
Örnek IPv6 adresi: 2001:4860:4860:0:0:0:0:8844 veya 2001:4860:4860::8844
DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol)
Her bilgisayarın eşsiz bir IP adresi olduğundan bahsettik peki nasıl alınır bu adresler? Kim veya ne tarafından atanır bilgisayarınıza? Bu işi gerçekleştiren bilgisayarımız ve internet arasında bir yerlerde olan DHCP(Dinamik İstemci Ayarlama Protokolü) sunucusudur. Eğer IP adreslerine ve o adrese sahip cihazların konumlarına dikkat ettiyseniz aralarındaki ilişkiyi tahmin edebilirsiniz.
TCP (Transmission Control Protocol)
Internet protokolünün gönderici makine ile alıcı makine arasındaki iletimi sağlayan protokol olduğundan bahsetmiştik. İletişim kontrol protokolü ise iletilen bilgi paketinin alıcı cihazdaki doğru servise ulaştırılmasını sağlayan protokoldür. TCP, IP’nin aksine doğru taşıma garantisi verir. Hem paketin hem de hedef adresin doğru bilinmesi önem taşır, bu nedenle TCP ve IP kavramlarının sıkça birlikte kullanıldığına rastlayabilirsiniz.
UDP (User Datagram Protocol-Kullanıcı Veri Bloğu İletişim Protokolü)
TCP gibi UDP’de ulaşım katmanında tanımlıdır. UDP’nin farkı, sorgulama ve sınama amaçlı, küçük boyutlu verinin aktarılmasını sağlamasıdır. Veri, küçük boyutlu olduğu için parçalamaya gerek duyulmaz. UDP protokolü verinin gönderildiğini kontrol eden mekanizmaya sahip değildir.
————————————————————————————————————
Bir makinenin IP adresi ve o makinedeki tanımlı yazılımlara ait port numarasını birleştirdiğimiz zaman IP adresi ve port numarasından oluşan tekil bir değer elde ederiz. Bu port numaralarından bazıları sıklıkla kullanılır ve standart haline gelmiştir. Uygulama katmanı olarak adlandırdığımız bu noktadaki bazı standartlaşmış protokoller şu şekildedir;
SMTP (Simple Mail Transport Protocol-Basit Posta Aktarım Protokolü)
E-postayı aktaran Basit Posta Aktarım Protokolüdür. Varsayılan olarak port 25’i kullanır.
SNMP (Simple Network Management Protocol-Basit Ağ Yönetim Protokolü)
Ağ yapısının fiziksel katmanında bulunan yönlendirici (router), anahtar (switch) ve hub gibi cihazların yönetimini sağlar. Varsayılan olarak port 161-162’yi kullanır.
TELNET (Telecommunication Network-İletişim Ağı)
İnternet üzerindeki uzak bilgisayarlara giriş yapmak için kullanılır. Kullanıcının bir başka makineye sanki o makinenin istasyonuymuş gibi bağlantı kurmasını sağlayan protokoldür. Varsayılan olarak port 23’ü kullanır.
FTP (File Transfer Protocol-Dosya Aktarım Protokolü)
Bir bilgisayardan başka bir bilgisayara bağlanarak dosya aktarımını sağlar. İnternet üzerindeki iki sistem arasında dosya aktarımı için kullanılan temel protokoldür. Varsayılan olarak port 21’i kullanır.
NNTP (Network News Transport Protocol-Ağ Haberleri Aktarım Protokolü)
USENET postalanma hizmetinin yürütülmesini sağlar. İlk internet iletişim protokollerinden birisidir. Varsayılan olarak port 119’u kullanır.
HTTP (The Hypertext Transfer Protocol-Yüksek Metin İletişim Protokolü)
HTTP bir iletişim protokolüdür. Tarayıcı ve web serverı arasındaki iletişimi tanımlar. Varsayılan olarak port 80’i kullanır.
HTTPS(Hypertext Transfer Protocol Secure-Güvenli Yüksek Metin İletişim Protokolü)
Bilgisayar ağı üzerinden güvenli iletişim için internet üzerinde yaygın olarak kullanılan bir HTTP (hiper metin aktarım iletişim protokolü) uzantısıdır. http ile önemli bir fark olarak taşıma katmanında yer alır. Port 443’ü kullanır.
————————————
Yazı boyunca bazı katmanlardan bahsettiğimi fark etmişsinizdir işte bu katmanlar ve içerdikleri protokoller 4 ana başlık altında, ilişkileriyle birlikte aşağıdaki şemada resmedildiği şekilde görüntülenebilir.
Kaynaklar
Internet Protocols-CS50 by Doug LLOYD
Çok güzel ve bilgilendirici bir makale olmuş, başarılarının devamını dilerim 🙂