image_380x226_5ebfce4a9f772
Teknoloji

Taşıtlarda Kavrama Arızları

Güç Aktarma Organlarının Temel Görevleri

Transmisyon sisteminin başlıca görevleri,

  1. Taşıtın ilk harekete geçişini sağlamak
  2. Tork ve hız dönüşümlerini gerçekleştirmek
  3. Taşıtın ileri geri hareketini sağlamak
  4. Dönüşlerde tekerlek arasındaki hız farklılıklarını düzenlemek
  5. İçten yanmalı motorlara özgül yakıt sarfiyatının azaltılması noktasında yardımcı olmak.

Sistemin en önemli elemanları istendiğinde vites kutusu ile motor arasındaki hareket iletimini kesen kavrama, taşıt hız aralığının motor hız aralığından daha geniş olmasını ve taşıt ile motor arasındaki yük eşleşmesini sağlayan vites kutusu, dönüşlerde iç ve dış tekerlekler arasında oluşan hız farklılıklarını düzenleyen diferansiyeldir.

Kavramalar

Döner haldeki bir parçanın hareketini aynı eksen üzerinde bulunan diğer bir parçaya iletmek veya iletilmekte olan bu hareketi istendiği zaman durdurmak amacıyla kullanılan tertibata kavrama adı verilir. Konumuz olan ve motorlu taşıtlarda kullanılan kavramalar krank mili ekseninde olmak üzere motorla vites kutusu arasına bağlanmış olup motordan vites kutusuna hareket iletimini sağlar ve istendiği zaman motor çalışmasına devam ettiği halde bu hareket iletimini durdurur.

  1. Kenetlemeli Kavramalar

a) Parmaklı Tip

b) Dişli Tip

   3.  Manyetik Kavramalar

a) Manyetik Tozlu Kavrama

            b) Manyetik Dalgalı Kavrama

  1. Sürtünmeli Kavramalar
  1. Eksenel Tip Kavramalar
  • Tek Diskli Kavrama
  • Çok Diskli Kavrama
  1. Radyal Tip Kavramalar
  • Pabuçlu Kavrama
  • Bilezikli Kavrama
  • Banalı Kavrama
  • Konik Kavrama

   4.  Tek Yönlü Kavramalar

a) Rulman Tipi Kavrama

            b) Takoz Kavrama

c) Helisel Kavrama

   5.  Tek Yönlü Kavramalar

a) Toz Akışkanlı Kavrama

            b) Sıvı Akışkanlı Kavrama

Kavramalarda Meydana Gelen Arızalar

1) Kavrama Kaçırıyor

Kayma ve kaçırma sonucu oluşan büyük sürtünme kuvvetleri aşırı ısınmalara yol açar. Aşırı ısınma aşınmayı hızlandırır, balatanın yanmasına sebep olur. Volanın ve baskı plakasının yüzeyleri çabuk aşınır, çizilir, çatlar, yüzeylerde derin çukurluklar oluşabilir. Baskı plakasında meydana gelen ısı yayların gerilimlerini zayıflatarak bozulmalarına yol açar.

Kavramadaki kaçırma özellikle yokuşlarda araca gaz verilirken hızlanamama, çekişte zayıflık ya da ilk hareket sırasında duran aracı yerinden güçlükle kaldırma şeklinde kendisini gösterebilir.

Debriyaj çeşitli sebeplerden kaçırabilir. Pedal ayarının yanlış yapılması, baskı bilyasının ayırma parmakları ile temasta kalmasına yol açar ve debriyaj pedalı tam bırakıldığı halde dahi kavrama kısmen çözülmüş olarak kalacağından kaçırma yapar. Çünkü baskı yaylarının bir kısım kuvvetleri alınmış yani baskı kuvveti azalmıştır.

Çubukların bağlantılarındaki tutukluklar, geri getirme yaylarının kırık oluşu pedalın geri gelmesine kısmen engel olabilir ve bu nedenle kavrama tam kavraşma konumunu kazanamaz. Bu durumda ayarların yeniden ve doğru olarak yapılması gerekir.

Balatalı disk aşınmış, baskı yayları ile diyafram yaylar zayıflamış, balata yağlanmış veya ayırma parmakları yanlış ayarlanmış ise debriyaj kaçırır. Bu gibi hallerde disk veya baskı düzeninin komple değiştirilmesi gerekir.

2) Kavrama Ani Tutuyor ve Ses Yapıyor

Önce çubuk bağlantıları kontrol edilmeli tutukluk yapıp yapmadığı anlaşılmalıdır. Tutukluk yapma durumunda çubuklar ani boşalarak kavramanın ani kavraşmasına ve aracın sıçramasına sebebiyet verebilir. Motor bağlantılarının kırık olması da aynı sonucu doğurur.

Kavrama balatasının greslenmesi, balata yüzeylerinin cam gibi parlaması veya balatanın bulunduğu sac yastıklar üzerinde gevşemiş olması ani tutmaya ve sese yol açar.

Bu durumda diskin değiştirilmesi gerekir. Balatanın bulunduğu mil üzerinde tutukluk yapması da aynı sonucu doğurur. Milin frezeleri temizlenerek yağlanmalı ve tutukluklar giderilmelidir.

Motorun indirilip bindirilmesinden sonra ses yapıyorsa kavrama muhafazasının ekseni kaçıktır veya bağlantılar çarpık olabilir. Sebep ne olursa olsun eksen kaçıklıkları giderilmelidir.

3) Ayırma Durumunda Disk Dönmeye Devam Ediyor veya Tutukluk Yapıyor

Bu arıza kavrama tutmaya devam ederken balatalı disk pedal basıldığı halde volandan veya baskı plakasından tam ayrılmıyor demektir. Bu nedenle balatalı disk volan ile baskı plakasına sürtünmeye devam eder. Bu gibi hallerde vitesin sessiz değiştirilemediğinden dişli seslerinden şikayet edilir.

Böyle bir şikayet sırasında ilk kontrol edilecek kısım pedal çubuk ayarıdır. Pedal boşluğu fazla ise pedalın tam sonuna kadar basılması halinde bile tam çözülme sağlanamaz. Eğer pedalın çubuk ayarı arızayı gideremezse kavramanın içyapısına bakmak gerekir. Kavramanın iç arızaları balatalı diskin baskı plakasının çarpıklığından veya balatadaki gevşeklikten ileri gelir. Balata gevşemesinin başlıca nedeni debriyajın kötü kullanılmasıdır.

4) Kavrama Kavraşmış Durumda İken Ses Yapıyor

Sebebi tespit etmek için sesin kavramanın kavraşmış konumda mı yoksa ayırmış durumda mı geldiğine dikkat etmek gerekir. Pedala basılırken mi yoksa pedal bırakıldığı zaman mı sesin geldiğini saptamak zorunludur. Örneğin; pedala basıldığı zaman ses kesiliyorsa sesler transmisyondan geliyor demektir. Ayrıca volanın göbeğinde bulunan ve prizdirekt milinin ön ucuna yataklık eden burcun aşınmış olması ya da yağsız kalması, kurumuş olması da sese yol açabilir. Bu tür sesler daha çok yatak sesleridir ve şüphesiz vites kutusundaki yataklardan gelir.

Debriyaj pedalının çalıştırılması sırasında yani pedala basıldığı ve pedal bırakıldığı sıralarda ses geliyorsa bağlantılar kurumuş kirlenmiştir. Sesler tamamen mekanizmanın mekaniği sürtünmelerinden kaynaklanır. Temizlenip yağlanmalıdırlar.

Kavramanın kavraşmış konumunda sesler gelirse balatalı diskin frezeli göbeğindeki milin frezeleri üzerinde gevşeklik yapmasından kaynaklanır. Balatalı diskin damper yayları zayıflar veya kırılmış olurlarsa ses yapmaları mümkündür.

Bu durumda balatalı diskin değiştirilmesi gerekir. Motor ile transmisyon eksenleri arasındaki kaçıklık balatalı diskin prizdirekt mili üzerinde ileri geri hareket etmesine neden olur. Eksenlerdeki kaçıklıklar düzeltilerek giderilmelidir.

Debriyaj ayırdığı zaman duyulan sesler baskı bilyasının aşınmasından, yağsız kalmasından, tutukluk yapmasından ileri gelebilir. Bu durumda bulunan baskı bilyası debriyaj pedalına basıldığı zaman çalışmaya başlarken tiz sürtünme sesleri çıkartır, buna ötme denir. Baskı bilyasının ötmesi halinde ya değiştirilmeli ya da yağlanmalıdır. Kavrama ayırma parmakları düzgün ayırmazlarsa pedala basılınca balatalı diskin göbeğine sürtünebilirler. Parmaklar yeniden ve istenilen değerde ayarlanmalıdır. Volan göbeğinde bulunan prizdirekt kılavuz yatağı aşınmış ya da yağsız kalmışsa araç viteste ve debriyaj ayırırken; hatta araç dururken yüksek perdeden inleme sesi yapar. Bu şartlar altında prizdirekt mili (kılavuz yatak üzerinde yataklanmıştır) durmuştur; fakat yatak ve krank mili dönmektedir. Sesin kesilmesi için yatak yağlanmalı ya da değiştirilmelidir.

Diyafram tipi kavramada zayıflamış bulunan geri getirme yayları kavrama ayırırken ve motor rölantide çalışırken çıtırtı şeklinde ses yapar. Kavramayı sökmeden yayları değiştirerek sesi gideririz.

Kaynakça

  • T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MOTORLU ARAÇLAR TEKNOLOJİSİ KAVRAMA SİSTEMLERİ Ankara, 2013
  • ANLAŞ, İbrahim, ŞASİ II Aktarma Organları, İstanbul,1996.
  • OTOMOTİV BİLİM ve TEKNOLOJİ TOPLULUĞU Yayınları, OBİTET
  • Kocaeli Üniversitesi Gölcük MYO Güç Aktarma Organları Ders Notu
  • Selim Çetinkaya Taşıtlar Mekaniği
  • Otomotiv Mühendisliği Ders Notları
  • https://www.siradisibilgiler.com.tr/images/haberler/debriyaj_kavrama_nedir_nasil_calisir_h605_80bbe.jpg
  • https://3.bp.blogspot.com/- PhZrzq09gbs/U7qPKdC0V5I/AAAAAAAAAKg/b80fl1uVhEQ/s1600/otomobil_yuruyen_aksami_arabanin_parcalari_bolumleri.jpg

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir