CVT kullanıcı ve çevre dostu otomatik bir şanzımandır. CVT şanzıman kavramı araç motorunun kendisi kadar eski olsa da, Honda sürüş ve spor modlarına mantıksal eğim kontrollü elektronik kontrolü de dahil ederek, 21. yüzyılın taleplerine uygun bu fikri yeniden tasarlamıştır.
CVT geleneksel ‘otomatik’ şanzıman yerine son yıllarda Honda Civic Hybrid, Honda Jazz, Honda Insight ve Honda CRZ modellerinde kullanılmıştır. CVT düşük emisyonlu motorları tamamlayıcı niteliktedir.
Geleneksel’ otomatik şanzımanlarda bir dizi sabit vites oranı vardır. Bu tip şanzımanlar otomatik olarak geçerli yol hızı ve gaz kelebeği konumuna uygun bir vitesi seçer. Ancak tam olarak ideal bir dişli eşleştirmesi genellikle mümkün değildir. Buna ek olarak, çoğu otomatik şanzıman motora bağlamak için bir ‘tork konvertör’ kullanır. Bu bir ‘lock-up*’ ile donatılmış olsa da üretilen motor gücünün verimliliğinde ancak % 90’lık ortalama bir verim elde edilir.
CVT teknolojisinde sabit aralıklı vites oranları bulunmaz. Çoğu uygulamada tork konvertör de yoktur. Adından da anlaşılacağı gibi, duruştan tam hıza kadar kesintisiz bir çalışma söz konusudur.
Motor performansına en uygun ideal oran sağlanarak, motor D konumunda son derece verimli bir şekilde çalıştırılabilir veya agresif sürüş performansı ya da off-road koşulları için S aralığının avantajlarından yararlanılabilir.
Teknik olarak bir CVT’de kasnağın çapı, kasnağın kenarlarındaki hareketli kısma uygulanan yağ basıncını şanzıman kontrol ünitesinin değiştirilmesi ile kontrol eder.
Tahrik kasnağına (motor tarafı) düşük yağ basıncı uygulanır ve çelik kayışın küçük çapta çalışmasını sağlamak için kasnak genişletilir. Buna karşılık tahrik edilen (tekerlek tarafı) kasnağın daha büyük çaplı bir çapa ulaşması için yüksek yağ basıncı uygulanır. Bunun sonucunda tahrik kasnağı bir tur dönüyorken, tahrik edilen kasnak dört tur kadar döner. Bu düşük bir orandır ( 1. vites benzeri).
En yüksek kasnak oranı (en büyük viteste), yüksek yağ basıncı tahrik kasnağına (motor tarafı) uygulanırken, tahrik edilen kasnaktaki (tekerlek tarafı) basınç düşürülür. Kasnak çapları şimdi tersine çevrilmiştir, böylece tahrik edilen kasnak, tahrik kasnağından daha hızlı döner.
Yüksek ve düşük orana sahip bu iki pozisyon arasında, şanzıman kontrol ünitesi her kasnak için yağ basıncında doğru dengeyi sağlar. Yol koşulları ve gaz pedalı pozisyonuna göre en doğru kasnak oranı belirlenir.
Son dönem CVT uygulamalarında en düşük kasnak oranı ile en yüksek oran arasında kademelendirme yapılmaktadır. Sürücünün vites değişim hissini yaşaması ve daha spor bir sürüş keyfi elde etmesi amacıyla yapılan uygulamalarda, sürücü bir alt veya üst orana (vitese) geçiş talep edinceye kadar kasnaklar belirli oranlarda sabit tutulur. Böylece kademeli şanzıman hissi oluşturulur.
Toyota, 2050 yılına kadar CO2 emisyonunu yüzde 90 oranında azaltma hedefi doğrultusunda global karbon ayak izini düşürecek yeni motor ve şanzımanlar geliştirmeye devam ediyor.
Toyota, Prius ve C-HR modellerinde kullandığı yeni global platformu TNGA üzerinde, ileri teknolojilerini geliştirmeyi sürdürüyor. Son olarak açıklanan yeni teknolojiler arasında yeni CVT şanzıman teknolojisi, 6 ileri manuel şanzıman, 2.0 litre motor, 2.0 litre hibrit sistem ve 4 tekerlekten çekiş sistemi ile dikkat çekiyor.
Toyota’nın açıkladığı yeni çalışmalar, Başkan Akio Toyoda’nın “daha da iyi otomobiller” üretme vizyonunun yansıması olarak öne çıkıyor. Toyota, yeni teknolojiler ile, daha üstün sürüş performansı sunmasının yanında daha düşük emisyon değerleri de sunacak.
Toyota, yeni geliştirdiği “Direct Shift CVT” şanzımanıyla, daha yüksek verimlilik, daha geniş çalışma aralığı ve daha canlı sürüşler sağlayacak. CVT şanzımanın ilk kalkıştaki akıcılığını artırmak için özel bir “kalkış dişlisi” yerleştirildi. Araç hareket ettikten sonra daha yüksek hızlarda ise dişli sisteminden kayış aktarmasına geçişte ise CVT şanzımanda Toyota’nın geleneksel otomatik vites teknolojisinden alınan hassas yazılımlar devreye giriyor. Vites değişim süreçleri de iyileştiren şanzıman, daha direkt vites geçişiyle gelişmiş sürüş konforu da sunuyor. Böylece mevcut sisteme göre yüzde 20 oranında daha hızlı geçişler ve yüzde 6 oranında daha fazla yakıt verimliliği sunuluyor.
Özellikle Avrupa pazarı için yeni geliştirilen 6 ileri manuel şanzıman ise, 7 kg hafifledi ve 24 mm kısaltıldı. Böylece dünyanın en küçük şanzımanlarından biri olarak dikkat çekmeyi başarıyor. Küçük boyutları ise, daha düşük yakıt tüketimine de katkı sağlıyor.
Toyota, yeni geliştirdiği 2.0 litrelik benzinli motorlarda, egzoz ve soğutma sistemlerindeki ısı kaybını azaltarak, mekanik sürtünmeyi düşürerek yüksek termal verimlilik elde etmeyi başardı. Sonuç olarak dünyanın en iyi termal verimlilik rakamları elde edildi. 2.0 litre hibrit güç ünitesinin termal verimliliği yüzde 41 olarak hesaplanmış durumda. Toyota, aynı zamanda iki yeni 4 tekerlekten çekiş sistemi de tanıttı. Biri benzinli motorlarda, diğeri ise hibrit motorlarda kullanılacak. Bu yeni sistemler, yüksek yakıt verimliliğinin yanı sıra, daha iyi çekiş ve off-road kapasitesinin elde edilmesini sağlayacak.
Toyota, TNGA platformunda kullanılacak güç üniteleriyle ilgili 9 motorun 17 versiyonu, dört şanzımanın 10 versiyonu ve 6 hibrit sistemin 10 farklı versiyonu olacağını daha önce duyurmuştu. Yeni CVT şanzıman, 6 ileri manuel şanzıman, 2.0 litre benzinli motor ve 2.0 litre hibrit motor, planlanan dört önemli yeniliği temsil ediyor.
2023 sonuna kadar gelecek beş yılda Toyota, bu yeni teknolojilerin, Japonya, ABD, Avrupa ve Çin’de satılacak araçların yüzde 80’inde yer almasını hedefliyor. Toyota sadece bu yeniliğin ürün gamındaki araçların CO2 emisyonunu yüzde 18 oranında düşüreceğini belirtiyor.
CVT şanzımanın avatajları oldukça fazladır;
– Vites geçişi olmadığı için konfordur.
– Motorun gücünü (torkunu) kesintisiz aktarım yapabilir, bu nedenle performans kaybı yaşanmaz.
– Yakıt ekonomisine de bu sayede katkısı vardır.
– Baskı balata maliyeti yoktur.
– Debriyaj sistemi olmadığı için mekatronik, aktüatör gibi yarı otomatik araçların zamanla bozulan motor parçaları yoktur.
– Bakım maliyeti ortalama 80 bin km de bir yağ değişimidir.
– Yokuşlarda geriye kaçırma yapmaz.
– Ani gaz tepkilerine hızlı bir şekilde cevap verir.
– Yüksek hızlarda düşük motor devri çevirdiği için özellikle uzun yolda motor sesi az olur.
Dezavantajları;
– Şanzıman yağı nispeten pahalı diyebiliriz.
– Bazı araçlar yazılımdan kaynaklı özellikle dip gaz da devir oynaması yapabiliyor ama bu şanzımanın suçu değil markanın yazılım problemdir.
– Vites geçişi olmadığı için sabit bir devir ile ilerliyorsunuz bu da size sanki araç hızlanmıyor hissi veriyor, özellikle ilk defa kullanan kişiler debriyajın ayrılıp yüksek devir ile tekrar birleştiğinde ki o ani torku ( koltuğa yapıştırma hissi) alamadığı için araç olduğundan çok daha yavaş hızlanıyor gibi hissedebiliyor.
Kaynakça
- https://www.technopat.net/sosyal/konu/cvt-sanziman-nedir-avantajlari-ve-dezavantajlari.674994/#lg=attachment379769&slide=0
- https://www.technopat.net/sosyal/konu/cvt-sanziman-nedir-avantajlari-ve-dezavantajlari.674994/
- https://honda.com.tr/sozluk/cvt
- https://cdn.honda.com.tr/App_Assets/Files/images/cvt01.jpg?aHs93
- https://cdn.honda.com.tr/App_Assets/Files/images/cvt02.jpg?aHs93
- https://t1-cms-4.images.toyota-europe.com/toyotaone/trtr/Toyota-Direct-Shift-CVT-01_tcm-3043-1387315.jpg
- https://www.toyota.com.tr/about/news_and_events/toyota-yeni-motor-ve-sanziman-teknolojileriyle-verimliligi-artiriyor.json
